Carl Jung'un Ki�ilik Kuram�: Persona ve G�lge

Psikoloji literat�r�nde ki�ilik �zerine bir�ok kuram vard�r. Bunlar�n aras�nda en �ok bilinen, Sigmund Freud'un id-ego-s�perego ��l�s�nden olu�an kuram� olsa da Carl Gustav Jung'un ki�ilik kuram� da hat�r� say�l�r bir �ne sahip. Bu yaz�n�n konusu da Jung'un ki�ilik kuram�n�n en temel terimlerinden ikisi olan persona (maske) ve g�lge.

Carl Gustav Jung, 1875-1961 y�llar� aras�nda ya�am�� �svi�reli bir psikiyatrist. Analitik psikolojinin de kurucusu olan Jung'un g�r��leri, geni� �evrelerce kabul g�rm�� ve b�ylece Jung'un kulland��� bir�ok yeni terim psikoloji literat�r�ne girmi�tir. �ne s�rd��� ki�ilik kuram�yla da psikoloji d�nyas�nda �nemli bir yer edinen Jung'un kulland��� bu terimlerden ikisi de persona ve g�lge.

Carl Jung'a g�re, ki�ili�i belirleyen baz� arketipler vard�r (arketip; bir �eyin ilk �rne�i, varsay�lan hali, kal�p, �ablon gibi anlamlar� ifade eder). Bu arketiplerden ikisi persona ve g�lgedir. 

Persona, kelime anlam� olarak tiyatro oyuncular�n�n, oyunlarda k�l�k de�i�tirmek i�in  kulland�klar� maskeyi ifade eder. Dolay�s�yla bu iki terim, maske ve g�lge olarak da bilinir.

Carl Jung'a g�re persona, ki�inin i� benli�inin etraf�nda olu�an ve d�� d�nyaya a��k olan, di�er insanlar taraf�ndan bilinen k�sm� ifade eder. G�lge ise bunun tam tersi olarak ki�inin derininde saklad���, kendisinin bile ancak zaman zaman fark edebildi�i ve di�er insanlara kapal� olan ilkel yan�n� ifade eder.

Jung'a g�re her insan�n bir veya birka� tane personas� yani maskesi vard�r. Ki�i; i� yerinde, arkada�lar�n�n aras�nda veya di�er insanlar�n yan�nda, asl�nda kendisine ait olmayan �zellikler i�eren bir ki�ili�i oynar. Bunu, toplum taraf�ndan onaylanan davran��lar� sergilemek i�in yapar ve bu, belli �l��de gereklidir. ��nk� her insan�n, Jung'un g�lge diye isimlendirdi�i bir de ilkel yan� vard�r. 

G�lge; insan�n i�g�d�sel, vah�i, ilkel ve karanl�k taraf�n� ifade eder. Dolay�s�yla ki�inin, di�er insanlarla anla�abilmek i�in �o�u zaman personay� hakim k�l�p g�lgeyi bast�rmas� gerekir. Ancak bu konuda �l��y� ka��rmak, personayla a��r� �zde�le�mek ve g�lgeyi tamamen bast�rmak, ki�iyi kendisi olmaktan uzakla�t�r�r ve hatta baz� psikolojik problemlere bile sebep  olabilir. ��nk� g�lge ayn� zamanda ki�inin �zg�r, canl� ve kendine has taraf�n� da ifade eder. Toplumun beklentileri do�rultusunda tak�nd��� maske, yani persona ise g�rece daha cans�z, ruhsuz ve kendisine daha az ait olan bir �r�nt�y� ifade eder. 

Jung'a g�re g�lge, s�rekli ego �zerinde hakimiyet kurmaya �al���r. Toplum i�inde ya�ayan ki�i ise g�lgeyi bast�r�p personay� ego �zerinde hakim k�lmaya �al���r. Ancak �zellikle zor zamanlardan ge�erken ki�i, g�lgeyi bast�rmakta olduk�a zorlan�r, hatta bazen ba�aramaz. G�lge, ego �zerinde hakimiyet kurdu�undaysa y�k�c�, vah�i ve ilkel davran��lar ortaya ��kabilir.  Jung'un kuram�yla bak�ld���nda, su� i�leyen bir�ok ki�inin de o esnada g�lgenin hakimiyeti alt�nda oldu�unu s�ylemek yanl�� olmaz. Nitekim Carl Jung'un persona ve g�lgesi, daha sonralar� baz� modern psikiyatristler taraf�ndan makro boyuta ta��n�p toplumsal sorunlar� irdelerken de kullan�lm��.